Zapewne każdy z nas był kiedyś nastolatkiem: obdarzonym zbyt dużą ilością kolan, łokci i pryszczy, niepewnym swojej pozycji i wartości, i nieśmiało marzącym o przeznaczeniu podobnym do losu Luke’a Skywalkera czy innego obrońcy Wszechświata. Książka Robin McKinley odwołuje się właśnie do tego naszego wewnętrznego nastolatka, głęboko ukrytego w każdym z nas: istoty w gruncie rzeczy dość nieskomplikowanej, pragnącej prostych rozwiązań i równie skłonnej do zachwytu, jak i do pogardliwej obojętności. Dlatego z pełnym przekonaniem wrzucam ją do szufladki YA, nie umniejszając jednak w ten sposób jej niezaprzeczalnych zalet. Ale po kolei.

The Blue Sword jest stosunkowo starą książką, niemal zupełnie nieznaną polskim czytelnikom, ale bardzo popularną i wysoko cenioną przez odbiorców anglojęzycznych. W swoim czasie zdobyła szereg nagród, w tym Newbery Honor. Trafiłam na nią – i na jej autorkę – poprzez sieć czytelniczych poleceń i wspomnień z młodości. Większość informacji była niezwykle pochlebna. I faktycznie, jest to książka pisana dopracowanym i świeżym stylem. Język, jakiego używa autorka, jest dość prosty, ale bardzo dopracowany, przywodzący na myśl zamierzoną prostotę baśni, a nie nieporadne literacko książki w stylu „poszedł, znalazł, zwyciężył”. Przyznaję, że ta zamierzona mitologizacja ma dla mnie szczególny urok. Władimir Propp też zapewne byłby zadowolony. Co więcej, książka Robin McKinley zawiera szereg interesujących motywów i rozwiązań, które zdołały zainspirować licznych następców autorki. Twierdzę wręcz, że czytelnicy serii o Kate Daniels Ilony Andrews mogą w The Blue Sword odnaleźć pierwowzór Currana.

Główną bohaterką The Blue Sword jest Harry Crewe, sierota z dobrego domu, która po śmierci ojca opuszcza rodzinne strony i wyrusza do pustynnej zamorskiej kolonii, gdzie w niewielkim forcie stacjonuje jej brat Richard. Harry, czy też raczej Angharad, choć o tej formie swego imienia sama zainteresowana najchętniej by zapomniała, wszędzie czuje się niedopasowana. Do dyskomfortu wynikającego z przymusu opuszczenia rodzinnych stron oraz braku przyjaciół i rodziny dokładają się jej własne szczególne cechy: niezwykle wysoki wzrost, nieco szalone pomysły i temperament nieprzystające do sztywnego, ceremonialnego trybu życia szlachty. Nawet wyczekiwane ponowne spotkanie z bratem okazuje się dalekie od ideału – lata rozstania oddaliły od siebie rodzeństwo, a sztywne wymogi etykiety nie ułatwiają im porozumienia. Na szczęście dla Harry – i czytelników – jej sytuacja szybko ulega drastycznej zmianie. Na miejscu okazuje się bowiem, że spokojne dotąd tereny wkrótce staną się areną walk między zrzeszonymi plemionami Damaru a nie w pełni ludzkimi mieszkańcami Północy. Obdarzony magiczną mocą przywódca damarskich plemion, Corlath, przybywa do kolonialnego miasta z ostrzeżeniem i propozycją współpracy, która jednak zostaje odrzucona. Wyprawa do kolonii przynosi jednak Damarowi nieoczekiwane korzyści – Corlath, przymuszony przez swoją magię, porywa Harry ze sobą.

W tym momencie zawiązuje się główna linia fabularna książki: stopniowo, wraz z bohaterką poznajemy jej – oczywiście niezwykłe, jakżeby inaczej – przeznaczenie, towarzyszymy jej w wymagającym procesie szkolenia, zdobywania wiedzy i doświadczenia, zaufania i szacunku nowej społeczności, odkrywamy inną, fascynującą kulturę. Harry ostatecznie odnajduje swoje miejsce na ziemi, a przy okazji dokonuje niezwykłych czynów. Napisałam „przy okazji” z premedytacją – opis bohaterskich działań Harry, wieńczących jej krętą drogę do dojrzałości, zajmuje dosłownie kilka stron i jest niemal zupełnie wyprany z suspensu czy jakichkolwiek intensywniejszych emocji. Siła tej książki leży bowiem, jak to często bywa w przypadku literatury pisanej przez kobiety*, nie w fascynujących wizjach bitewnych akcji, ale w zniuansowanym portrecie psychologicznym bohaterów, w przekonującym opisie ich wzajemnych relacji oraz przemyślanej, szczegółowej konstrukcji obcych kultur i tradycji. W tych aspektach The Blue Sword jest naprawdę świetny: wyświechtane klisze i motywy wypełnia nową, interesującą treścią, wprowadza czytelnika w oryginalny, barwny świat pełen delikatnych arabskich czy może raczej beduińskich motywów, do którego ma się ochotę powrócić i poznać lepiej.

A dlaczego z takim uporem szufladkuję The Blue Sword jako literaturę YA? Po pierwsze, ze względu na dychotomiczny podział świata. O demonicznych stworzeniach z Północy nie dowiadujemy się właściwie niczego – tyle tylko, że są paskudne, niezwykle potężne, oraz że chcą podbić Damar i zniszczyć jego mieszkańców. Damarczycy to z kolei bez wyjątku ludzie szlachetni, dobrego serca i dzielnego wyglądu. Ten podział w The Blue Sword, mimo że zauważalny, nie razi jednak za bardzo. A główna przyczyna tego stanu rzeczy to jednocześnie mój drugi argument za uznaniem książki Robin McKinley za literaturę skierowaną przede wszystkim do młodzieży. Jest to w końcu opowieść o dojrzewaniu, o znajdowaniu swojego miejsca w świecie, świadomym wybieraniu własnej drogi rozwoju.

Dla wszystkich, którym zależy na powrocie do nostalgicznych czasów młodości, cenią dobrze napisaną i skonstruowaną literaturę, lub też chcą zapoznać się bliżej z literaturą fantasy z jej okresu naiwnego dzieciństwa, The Blue Sword jest książką wartą polecenia.

Z ciekawostek: książka nie została wydana po polsku, ale dla znawców języków słowiańskich gratką może być słowackie wydanie z 2010 r. – „Modry Meč”.

* Jest kilka wyjątków od tej reguły; należą do nich niewątpliwie Robin Hobb i Ilona Andrews (ale Ilona pisze swoje książki razem z mężem ;))

Ocena: 8,5/10